***

Είμαστε εδώ σήμερα για να τιμήσουμε την 100η επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης η οποία ανέτρεψε τον καπιταλισμό στη Ρωσία και εγκαθίδρυσε το πρώτο εργατικό κράτος στον κόσμο, δίνοντας σάρκα και οστά στο κομμουνιστικό πρόγραμμα που διατυπώθηκε από τον Καρλ Μαρξ τον 19ο αιώνα. Από τα πολλά και σημαντικά διδάγματα τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε από αυτή την επανάσταση, σήμερα θα μιλήσω κυρίως για το ζήτημα της χειραφέτησης των γυναικών. Μόνο η Ρωσική Επανάσταση δείχνει τον δρόμο: γυναικεία απελευθέρωση μέσω της σοσιαλιστικής επανάστασης, με την πλήρη αντικατάσταση του θεσμού της οικογένειας, της κύρια πηγή καταπίεσης των γυναικών, με κοινωνικοποιημένους τρόπους ζωής.

Τον Ιούλιο του 1919, ο Λένιν έθεσε την κατάσταση των γυναικών στο σοβιετικό εργατικό κράτος με τα ακόλουθα λόγια:

«Κανένα δημοκρατικό κόμμα στον κόσμο σε καμιά από τις προχωρημένες αστικές δημοκρατίες δεν έκανε από αυτή την άποψη μέσα σε ολόκληρες δεκαετίες ούτε το ένα εκατοστό από όσα κάναμε εμείς στον πρώτο κιόλας χρόνο της εξουσίας μας. Δεν αφήσαμε, με την πραγματική σημασία της λέξης, πέτρα πάνω στην πέτρα από τους αισχρούς εκείνους νόμους για την ανισοτιμία της γυναίκας, για τους περιορισμούς στα διαζύγια, για τις απαίσιες διατυπώσεις που περιβάλλανε το διαζύγιο, για τη μη αναγνώριση των εξώγαμων παιδιών, για την αναζήτηση των πατεράδων τους κτλ., νόμους που τα υπολείμματά τους είναι πάρα πολλά σε όλες τις πολιτισμένες χώρες, προς αίσχος της αστικής τάξης και του καπιταλισμού. Έχουμε χιλιάδες φορές το δικαίωμα να είμαστε περήφανοι για όσα κάναμε σ’ αυτό τον τομέα. Όσο πιο παστρικά όμως καθαρίζουμε το έδαφος από τη σαβούρα των παλιών αστικών νόμων και θεσμών, τόσο πιο ξεκάθαρο γίνεται για μας ότι πρόκειται μονάχα για το καθάρισμα του εδάφους πριν από την ανοικοδόμηση, όχι όμως ακόμη και για την ίδια την ανοικοδόμηση.

«Η γυναίκα εξακολουθεί να είναι σκλάβα του σπιτιού, παρ’ όλους τους απελευθερωτικούς νόμους, γιατί την πιέζει, την πνίγει, την αποβλακώνει, την ταπεινώνει το μικρό σπιτικό νοικοκυριό, που την καρφώνει στην κουζίνα και στα παιδιά και σπαταλά την εργατική της δύναμη σε μια δουλιά μέχρι εξωφρενισμού μη παραγωγική, τιποτένια, εκνευριστική, αποβλακωτική, βασανιστική. Η πραγματική απελευθέρωση της γυναίκας, ο πραγματικός κομμουνισμός θα αρχίσει μόνο εκεί και τότε, όπου κι’ όταν αρχίσει η μαζική πάλη (καθοδηγούμενη από το προλεταριάτο που κατέχει την κρατική εξουσία) ενάντια σ’ αυτό το μικρό σπιτικό νοικοκυριό, ή πιο σωστά η μαζική ανασυγκρότησή του σε μεγάλο σοσιαλιστικό νοικοκυριό».

– «Η Μεγάλη Πρωτοβουλία», Άπαντα Λένιν, Τόμος 39, Εκδόσεις: Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1988

Αυτό είναι ένα μικρό απόσπασμα από τη μπροσούρα «Η Μεγάλη Πρωτοβουλία», όταν ο Λένιν ανέλαβε το ζήτημα της παραγωγικότητας της εργασίας ως το κλειδί για την ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού μακριά από τη βαρβαρότητα της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης ως τον τελικό στόχο: τον παγκόσμιο κομμουνισμό, που ορίστηκε από τον Μαρξ ως «Από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του!» («Κριτική του Προγράμματος της Γκότα», Εκδόσεις: Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2015). Οι Μπολσεβίκοι είχαν καταφέρει το απαραίτητο πρώτο βήμα προς αυτό τον στόχο: την κατάκτηση της εξουσίας από το επαναστατικό προλεταριάτο, υπό την ηγεσία της κομμουνιστικής πρωτοπορίας, την απαλλοτρίωση της ατομικής ιδιοκτησίας και την αναδιοργάνωσή της υπό τον έλεγχο της εργατικής τάξης.

Το 1919 έκαναν το επόμενο αποφασιστικό βήμα: την ίδρυση της Τρίτης Κομμουνιστικής Διεθνούς, για να οικοδομήσουν Μπολσεβίκικα κόμματα και να ηγηθούν εργατικές επαναστάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, κυρίως στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες όπως η Γερμανία, όπου υπήρχαν οι υλικοί πόροι ώστε πραγματικά να ξεκινήσουν την οικοδόμηση μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Κανένας Μαρξιστής δεν σκέφτηκε ποτέ ότι ο σοσιαλισμός είναι πιθανός σε ένα μόνο κράτος, κυρίως σε ένα τόσο καθυστερημένο και φτωχό όπως η Ρωσία, μια χώρα σε μεγάλο βαθμό αγροτική.

Σήμερα, αντίθετα, ο κομμουνισμός γίνεται γενικά αντιληπτός ως ένα σχέδιο για οικονομική εξομάλυνση (ισότητα σε ένα χαμηλό επίπεδο εισοδήματος και καταναλωτικών αγαθών) κάτω από κρατική ιδιοκτησία των οικονομικών πηγών μέσα στα σύνορα ενός έθνους. Αυτό είναι εντελώς λανθασμένο. Αντί της ιδέας της ισότητας στο επίπεδο του χαμηλού εισοδήματος και κατανάλωσης, η υλική βάση για την πραγματοποίηση του Μαρξιστικού προγράμματος είναι το ξεπέρασμα των οικονομικών ελλείψεων μέσα από την προοδευτική αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Αυτό θα χρειαστεί αρκετές γενιές σοσιαλιστικής ανάπτυξης η οποία θα βασίζεται σε μία παγκόσμια κολλεκτιβοποιημένη οικονομία προκειμένου να ολοκληρωθεί. Έτσι, θα αναπτυχθεί μία κοινωνία στην οποία το κράτος, ο ιδιαίτερος μηχανισμός καταπίεσης που υπερασπίζεται την άρχουσα τάξη πραγμάτων μέσω ένοπλων σωμάτων, έχει απονεκρωθεί, η εθνική ταυτότητα έχει εξαφανιστεί και ο θεσμός της οικογένειας έχει αντικατασταθεί από κολλεκτιβοποιημένα μέσα ανατροφής και κοινωνικοποίησης των παιδιών και από την πληρέστερη ελευθερία σεξουαλικών σχέσεων.

Η διαστρέβλωση του κομμουνισμού ως κάποιου είδους «ισότητας στη φτώχεια» έχει ενισχυθεί από την καπιταλιστική αντεπανάσταση που κατέστρεψε το σοβιετικό εργατικό κράτος το 1991-92, μια παγκόσμια ιστορική ήττα. Αλλά οι ρίζες της βρίσκονται στο Σταλινικό δόγμα της οικοδόμησης του «σοσιαλισμού σε μία μόνη χώρα», την αναθεώρηση του Μαρξισμού την οποία ο Στάλιν διακήρυξε το 1924 ως την ιδεολογική δικαιολόγηση της γραφειοκρατικής κάστας που είχε αρπάξει την πολιτική εξουσία από την εργατική τάξη. Αντανακλούσε τα συμφέροντα μιας προνομιούχας γραφειοκρατίας, που αρχικά ενσαρκώθηκε από τον Στάλιν και τα πρωτοπαλίκαρά του, που επιδίωξε να κατευνάσει τον ιμπεριαλισμό μέσα από την καταστολή επαναστατικών ευκαιριών στον υπόλοιπο κόσμο στο όνομα της «υπεράσπισης» των σοβιετικών συνόρων. Η γραφειοκρατία έφραξε κάθε πόρο της κοινωνίας οδηγώντας σε κατασπατάληση, καταστολή και καπρίτσια, ενώ εργαζόταν για να εμποδίσει τη διεθνή επέκταση της επανάστασης, η οποία θα αποτελούσε τη μοναδικά πραγματική, μακροπρόθεσμη υπεράσπιση των κατακτήσεων του Οκτώβρη.

Για τους Σταλινικούς, το αντιμαρξιστικό δόγμα του «σοσιαλισμού σε μία μόνη χώρα» σήμαινε την εγκατάλειψη της κατανόησης πολλών δεκαετιών, ότι μία παγκόσμια σοσιαλιστική κοινωνία ήταν απαραίτητη για την επίτευξη της πλήρους απελευθέρωσης των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών. Μία συνέπεια ήταν η Σταλινική αποκατάσταση της καταπιεστικής οικογένειας ως «σοσιαλιστικού» στηρίγματος.

Κοιτάζοντας τη Ρωσική Επανάσταση μέσα από το πρίσμα της χειραφέτησης των γυναικών θέλω να τονίσω την οξεία αντίθεση μεταξύ του δικού μας στόχου για την οικοδόμηση επαναστατικών, διεθνιστικών και προλεταριακών κομμάτων για να εγκαθιδρύσουμε την εργατική εξουσία με τον απώτερο στόχο μια παγκόσμια αταξική κοινωνία, και του Σταλινικού προγράμματος των μεταρρυθμίσεων και συμφωνιών μέσα στα πλαίσια της καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων. Το γυναικείο ζήτημα επίσης ρίχνει άπλετο φως στους λόγους που εμείς οι Τροτσκιστές επιμέναμε στην υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης ενάντια στην ιμπεριαλιστική επίθεση και στην εσωτερική αντεπανάσταση και επιμένουμε σήμερα για τους ίδιους λόγους στην υπεράσπιση των εναπομεινάντων παραμορφωμένων εργατικών κρατών όπως η Κούβα, η Κίνα, η Βόρεια Κορέα, το Λάος και το Βιετνάμ. Πριν από τριάντα χρόνια, οι Σοβιετικές γυναίκες απολάμβαναν πολλά πλεονεκτήματα, όπως φορείς υποστηριζόμενους από το κράτος για τη φροντίδα των παιδιών, πλήρη δικαιώματα στην έκτρωση, πρόσβαση σε μία μεγάλη γκάμα ειδικοτήτων και επαγγελμάτων και σε μεγάλο βαθμό οικονομική ισότητα με τους άντρες συναδέρφους τους – ένα στάτους με κάποιο τρόπο πιο προχωρημένο από τις καπιταλιστικές κοινωνίες ακόμη και σήμερα. Την ίδια στιγμή η Διεθνής Κομμουνιστική Ένωση (ΔΚΕ) κατανόησε ότι η γραφειοκρατική κάστα στην κορυφή του εργατικού κράτους ήταν μία θανάσιμη απειλή για τη συνέχιση της ίδιας του της ύπαρξης. Καλέσαμε για πολιτική επανάσταση στην ΕΣΣΔ για να εκδιώξουμε τη γραφειοκρατία, για να αποκαταστήσουμε τη σοβιετική εργατική δημοκρατία και να συνεχίσουμε την πάλη για τη διεθνή προλεταριακή επανάσταση απαραίτητη για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.

Αυτό συνέβαινε παρά τις Σταλινικές προδοσίες, τα ψέματα και τους συμβιβασμούς επειδή οι κατακτήσεις της Ρωσικής Επανάστασης ήταν πρώτα και κύρια υλικές κατακτήσεις – λόγω της ανατροπής της καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων – οι οποίες παρέμειναν μέχρι το 1991-92. Ωστόσο, υπάρχει μία έντονη αντίθεση ανάμεσα στη Μαρξιστική αντίληψη για την απελευθέρωση των γυναικών και του Σταλινισμού στο γυναικείο ζήτημα, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Ο Λένιν έθεσε το Μαρξιστικό πρόγραμμα ξεκάθαρα: «Η πραγματική απελευθέρωση της γυναίκας, ο πραγματικός κομμουνισμός θα αρχίσει μόνο εκεί και τότε, όπου κι’ όταν αρχίσει η μαζική πάλη (καθοδηγούμενη από το προλεταριάτο που κατέχει την κρατική εξουσία) ενάντια σ’ αυτό το μικρό σπιτικό νοικοκυριό, ή πιο σωστά η μαζική ανασυγκρότησή του σε μεγάλο σοσιαλιστικό νοικοκυριό». Αυτό που εννοούσε ο Λένιν ήταν η αντικατάσταση της οικογένειας, της κύριας πηγής καταπίεσης των γυναικών, από κοινωνικοποιημένα μέσα του νοικοκυριού και της φροντίδας των παιδιών: δημόσια πλυντήρια, δημόσια εστιατόρια, δημόσια στέγαση, δημόσια κέντρα φροντίδας παιδιών, δημόσιοι βρεφονηπιακοί σταθμοί και δημόσιες υπηρεσίες για τις μητέρες και τα παιδιά. Οι Μπολσεβίκοι έβλεπαν την αντικατάσταση της οικογένειας διαμέσου κολλεκτιβοποιημένων μέσων ανατροφής των παιδιών, όχι ως έναν μακρινό στόχο σε μία μελλοντική κομμουνιστική κοινωνία αλλά ως ένα πρόγραμμα το οποίο είχαν ξεκινήσει να υλοποιούν στο υπάρχον εργατικό κράτος της σοβιετικής Ρωσίας.

Στην προσπάθειά τους να αντικαταστήσουν την οικογένεια, οι Μπολσεβίκοι έδωσαν μεγάλη έμφαση στην υγεία και στην ευημερία της μητέρας και του παιδιού. Ο Εργατικός Κώδικας του 1918 παρείχε τουλάχιστον ένα τριαντάλεπτο αμειβόμενο διάλειμμα κάθε τρεις ώρες για το τάισμα του μωρού. Το πρόγραμμα μητρικής άδειας που υλοποιήθηκε την ίδια χρονιά παρείχε πλήρως αμοιβόμενη άδεια μητρότητας οχτώ εβδομάδων, διαλείμματα για θηλασμό, εγκαταστάσεις στα εργοστάσια για ξεκούραση των γυναικών στη δουλειά, δωρεάν προγεννητική και μεταγεννητική φροντίδα και χρηματικά επιδόματα. Με δίκτυα για κλινικές μητρότητας, συμβουλευτικά κέντρα, σταθμούς ταΐσματος, παιδικούς σταθμούς και σπίτια για τη μητέρα και το παιδί, αυτό το πρόγραμμα ήταν πιθανά η πιο δημοφιλής καινοτομία του σοβιετικού καθεστώτος ανάμεσα στις γυναίκες.

Τα όρια στις απελευθερωτικές πολιτικές της κομμουνιστικής κυβέρνησης υπό τον Β.Ι. Λένιν και τον Λέον Τρότσκι ήταν αποτέλεσμα αντικειμενικών συνθηκών. Όπως έγραψε μετέπειτα ο Τρότσκι στην Προδομένη Επανάσταση:

«Οι πραγματικοί πόροι του κράτους δεν ανταποκρίνονταν στα πλάνα και τις προθέσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος. Δεν μπορείς να “καταργήσεις” την οικογένεια. Πρέπει να την αντικαταστήσεις. Η πραγματική απελευθέρωση της γυναίκας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί πάνω σε μια βάση “γενικευμένης φτώχειας”».

– Εκδόσεις: Αλλαγή, Αθήνα 1984

Το 1923 το έθεσε ως εξής:

«Ας το επαναλάβουμε: οι συνθήκες για την εμφάνιση ενός τρόπου ζωής και μιας οικογένειας νέου τύπου, δε γίνεται να χωριστούν από το γενικό έργο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Η κυβέρνηση των εργατών οφείλει να προετοιμαστεί οικονομικά για να’ ναι σε θέση να οργανώσει με σοβαρό και πλήρη τρόπο τη συλλογική μόρφωση των παιδιών, για να’ ναι σε θέση ν’ απαλλάξει την οικογένεια απ’ την κουζίνα και τη μπουγάδα. Η κολλεκτιβοποίηση της οικογενειακής οικονομίας και της εκπαίδευσης των παιδιών είναι πράγματα αδιανόητα χωρίς την οικονομική ανάπτυξη ολόκληρης της οικονομίας μας. Έχουμε ανάγκη από τη σοσιαλιστική συσσώρευση. Μονάχα έτσι θα μπορέσουμε ν’ απαλλάξουμε την οικογένεια από λειτουργίες και ασχολίες που την καταβάλουν και την καταστρέφουν... Το πλύσιμο των ρούχων πρέπει να γίνεται σ’ ένα καλό συλλογικό καθαριστήριο. Τα γεύματα πρέπει να σερβίρονται σ’ ένα καλό συλλογικό εστιατόριο. Τα ρούχα πρέπει να ράβονται σ’ ένα εργαστήριο ραπτικής. Τα παιδιά πρέπει να εκπαιδεύονται από καλούς παιδαγωγούς που θα βρουν έτσι την αληθινή τους χρησιμότητα».

– «Προβλήματα της Καθημερινής Ζωής, Απ’ την Παλιά Οικογένεια στην Καινούργια», Εκδόσεις: Ουτοπία, Αθήνα 1980

Εν τέλει ήταν η φτώχεια της χώρας και η διεθνής της απομόνωση που παρήγαγαν τις συνθήκες που οδήγησαν στην πολιτική αρπαγή της εξουσίας του επαναστατικού προλεταριάτου από τη γραφειοκρατία. Αλλά ο εκφυλισμός της επανάστασης και η εδραίωση της Σταλινικής γραφειοκρατίας δεν έγινε γρήγορα ή σε μία διαδικασία χωρίς διακοπές. Αυτό αντανακλάται στην Σταλινική πολιτική σχετικά με το γυναικείο ζήτημα. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο Στάλιν εγκατέλειψε την προηγούμενη πολιτική του, της οικοδόμησης του σοσιαλισμού «με ρυθμούς χελώνας» και υιοθέτησε ένα απελπιστικά απαραίτητο πλάνο για εκβιομηχάνιση, παρόλο που επιταχύνθηκε με μία ριψοκίνδυνη και βίαιη ταχύτητα. Η επακόλουθη οικονομική ανάπτυξη έφερε μία ποιοτική αλλαγή στις συνθήκες των εργαζόμενων γυναικών. Για να τους δοθεί η δυνατότητα να δουλέψουν, κέντρα για τη φροντίδα των παιδιών και καφετέριες ξεπήδησαν μέσα σε μία νύχτα στις γειτονιές και στα εργοστάσια. «Κάτω η Κουζίνα!» κραύγαζε ένας προπαγανδιστής: «Θα καταστρέψουμε αυτή τη μικρή φυλακή! Θα ελευθερώσουμε εκατομμύρια γυναίκες από το νοικοκυριό. Θέλουν να εργαστούν όπως οι υπόλοιποι από εμάς. Σε ένα εργοστάσιο-κουζίνα, ένα άτομο μπορεί να προετοιμάσει από πενήντα έως εκατό φαγητά την ημέρα. Θα υποχρεώσουμε μηχανές να καθαρίζουν πατάτες, να πλένουν πιάτα, να κόβουν ψωμί, να ανακατεύουν τη σούπα, να φτιάχνουν παγωτό». «Η κατσαρόλα είναι ο εχθρός του κομματικού πυρήνα» και “μακριά από τις κατσαρόλες και τα τηγάνια” έγιναν το μότο του κόμματος».

Το 1929 το Κομμουνιστικό Κόμμα ακόμα καλούσε για την απονέκρωση της οικογένειας. Αηδιαστικά, η κυβέρνηση το 1930 ανακοίνωσε ότι το γυναικείο ζήτημα είχε επίσημα πια λυθεί. Μέχρι το 1936-37, όταν ο εκφυλισμός του Ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος είχε ολοκληρωθεί, το Σταλινικό δόγμα διακήρυξε την ιδέα της αντικατάστασης της οικογένειας ως ένα «άξεστο λάθος» και κάλεσε για την «ανοικοδόμηση της οικογένειας σε νέες σοσιαλιστικές βάσεις». Ο τρίτος Οικογενειακός Κώδικας, που έγινε νόμος το 1936, έκανε πιο δύσκολο το διαζύγιο, απαιτώντας παρουσία στο δικαστήριο, αυξάνοντας τα έξοδα του διαζυγίου και καταγράφοντας το διαζύγιο στις εσωτερικές ταυτότητες των διαζευγμένων, για να αποτρέψουν «την εγκληματική ανεύθυνη χρησιμοποίηση αυτού του δικαιώματος, που αποδιοργανώνει τη σοσιαλιστική κοινοτική ζωή» (Schlesinger, «The Family in U.S.S.R.», [«Η Ζωή στην ΕΣΣΔ»]).

Ο επίσημος εκθειασμός της οικογενειακής ζωής και η υποχώρηση από τις πολιτικές των Μπολσεβίκων ήταν ένα αναπόσπαστο στοιχείο της πολιτικής αντεπανάστασης η οποία άρπαξε την πολιτική εξουσία από την εργατική τάξη. Ο Τρότσκι το έθεσε αυτό διεξοδικά:

«Η θριαμβευτική αποκατάσταση της οικογένειας, που γίνεται ταυτόχρονα –τι θεία σύμπτωση!– με την αποκατάσταση του ρουβλιού, προκαλείται από την υλική και πολιτιστική χρεοκοπία του κράτους. Αντί να πούνε ανοιχτά, “έχει αποδειχτεί ότι είμαστε ακόμα πολύ φτωχοί και πολύ αμαθείς για τη δημιουργία σοσιαλιστικών σχέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους, τα παιδιά και τα εγγόνια μας θα πραγματοποιήσουν αυτό το σκοπό”, οι ηγέτες εξαναγκάζουν τους ανθρώπους να ξανακολλήσουν το κέλυφος της σπασμένης οικογένειας και, όχι μόνο αυτό, αλλά και να την θεωρούν, κάτω από την απειλή βαριών ποινών, σαν τον ιερό πυρήνα του σοσιαλισμού που θριαμβεύει. Είναι δύσκολο να μετρήσει κανείς με το μάτι την έχταση αυτής της υποχώρησης».

– Η Προδομένη Επανάσταση

Αποκηρύσσοντας τη Μπολσεβίκικη δέσμευση της μη παρέμβασης στην ιδιωτική ζωή των ανθρώπων, η θεωρία της «εξάλειψης της οικογένειας» διακηρύχθηκε ως αποτέλεσμα σεξουαλικής ακολασίας, ενώ ο εγκωμιασμός των «καλών νοικοκυρών» ξεκίνησε να εμφανίζεται στον σοβιετικό τύπο στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Το 1936 το κύριο άρθρο της Pravda κατήγγειλε ένα σχέδιο στέγασης χωρίς ατομικές κουζίνες ως «αριστερή παρέκκλιση» και ως μία προσπάθεια «να εισαχθεί τεχνητά η κοινοτική διαβίωση». Όπως είπε ο Τρότσκι, «Η υποχώρηση, όχι μόνο παίρνει μορφές αποκρουστικής υποκρισίας, αλλά και προχωράει άπειρα πιο μακριά απ’ ό,τι απαιτεί η σιδερένια οικονομική αναγκαιότητα», (όπως παραπάνω).

Προς μεγάλη ταλαιπωρία των Σοβιετικών γυναικών, ο Οικογενειακός Κώδικας του 1936 ποινικοποίησε επίσης την έκτρωση και τα ποσοστά θανάτου από τις εκτρώσεις εκτινάχθηκαν στα ύψη. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση ξεκίνησε να μοιράζει «βραβεία ηρωισμού» σε γυναίκες με μεγάλο αριθμό παιδιών, ενώ οι αξιωματούχοι διακήρυξαν ότι στη Σοβιετική Ένωση «η ζωή είναι χαρούμενη» και μόνο η εγωπάθεια παρακινεί τις γυναίκες στην έκτρωση. Ο Οικογενειακός Κώδικας του 1944 επανέφερε την ταπεινωτική αντίληψη της «νομιμότητας» και κατάργησε τη μεικτή εκπαίδευση στα σχολεία. Μόλις το 1955 η έκτρωση έγινε πάλι νόμιμη στην ΕΣΣΔ.

Την ίδια στιγμή που ο Στάλιν αποκαθιστούσε την οικογένεια, αποκαθιστούσε ταυτόχρονα τα σπιλωμένα διαπιστευτήρια των ιμπεριαλιστών. Στη νέα ημερήσια διάταξη βρισκόταν το «λαϊκό μέτωπο ενάντια στον φασισμό», συνασπισμοί με αστικά κόμματα υποχρεωτικά περιορισμένοι σε ένα πρόγραμμα αστικών μεταρρυθμίσεων. Δεν αποτελεί σύμπτωση ότι αυτές οι πολιτικές συνέπεσαν χρονικά. Η υιοθέτηση της καταπιεστικής οικογένειας αποτελεί τη φυσική συνέπεια του κατευνασμού από τον Στάλιν των αποκαλούμενων «αντιφασιστικών» ιμπεριαλιστικών χωρών όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Μεγάλη Βρετανία. Η πάλη για τη χειραφέτηση των γυναικών δεν μπορεί να αποσπαστεί από την πάλη για την προλεταριακή εξουσία.

Μπορεί κάποιος να δει τις αντιφάσεις της Σταλινικής πολιτικής στον ΙΙ Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς και στον ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο. Οι επιδιώξεις για κοινωνική και για εθνική απελευθέρωση αντικατοπτρίστηκαν ξεκάθαρα στον κεντρικό ρόλο που έπαιξαν οι γυναίκες στον αγώνα. Την ίδια στιγμή η εθνικιστική, λαϊκομετωπική πολιτική του ΚΚΕ/ΕΑΜ αγκάλιασε ακόμα και την αντιδραστική ορθόδοξη εκκλησία. Οι ορθόδοξοι παπάδες ήταν ευπρόσδεκτοι μέσα στο ΕΑΜ και κάποιοι πολέμησαν στις μονάδες του ΕΛΑΣ. Το μανιφέστο του ΕΑΜ βρομοκοπούσε από αντιγερμανικό και αντιιταλικό σοβινισμό σε συνδυασμό με πρόστυχο οπισθοδρομικό μισογυνισμό: «Που είναι τα “πατροπαράδοτα ελληνικά ήθη και έθιμα”; Σε πολιτείες και χωριά τριγυρνάν οι ξένοι στρατιώτες αγκαλιασμένοι με τις γυναίκες μας, τις κόρες μας, τις αδερφάδες μας» («Τι Είναι και τι Θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο», Εκδόσεις: Ο Ρήγας, Αθήνα 1944). Το μανιφέστο κραύγαζε:

«Να μαστιγώνετε με κάθε τρόπο και να καυτηριάζετ[ε]αι τις ερωτικές σχέσεις με τους ξένους. Να στιγματίζετε τις γυναίκες που παραδίνονται. Κάθε γυναίκα που παραδίνεται στους ξένους είναι κιόλας χαφιές και προδότισσα. Να μεταχειρίζεστε γι’ αυτές εξευτελιστικά επίθετα και χαραχτηρισμούς και να κάνετε γνωστό πως μετά τον πόλεμο θα χαραχτεί και στα δύο τους μάγουλα με ανεξίτηλα γράμματα ένα μεγάλο κεφαλαίο “Π”, που θα σημαίνει “Πόρνη” και “Προδότισσα”».

– (Όπως παραπάνω)

«Κάτω από την ηγεσία των Σταλινικών, η τεράστια κοινωνική δύναμη της εργατικής τάξης και ο ηρωισμός των μαχητών της, αντί να κινητοποιηθεί για να ξεφορτωθεί το καπιταλιστικό σύστημα εκμετάλλευσης, χρησιμοποιήθηκε για να εξυπηρετήσει τον σκοπό του αστικού εθνικισμού, με τη συνεπακόλουθη κοινωνική καθυστέρηση».

– «Η Ελλάδα στη Δεκαετία του 1940: Μια Προδομένη Επανάσταση», Τροτσκιστική Ομάδα της Ελλάδας, τεύχος 23, Οκτώβριος 2014

Σήμερα το ΚΚΕ καλεί για την οργάνωση των εργαζόμενων γυναικών μέσα στο κόμμα και στα σωματεία. Αλλά κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί γιατί. Ενώ αναφέρει την οικογένεια και θέματα όπως έκτρωση και παροχές μητρότητας, ωστόσο, το ΚΚΕ ως Σταλινική οργάνωση υποστηρίζει τον θεσμό της οικογένειας. Η οικογένεια για το ΚΚΕ περιορίζεται στις «κατσαρόλες και στα τηγάνια». Λένε, ότι λόγω της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, η «σκλαβιά του ατομικού νοικοκυριού» έχει διαφορετικές τεχνικές συνθήκες από ότι εκατό χρόνια πριν. Ενώ αυτό είναι σίγουρα αλήθεια για τις γυναίκες στις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες – και σίγουρα όχι αλήθεια για τις γυναίκες στον Τρίτο Κόσμο, σε χώρες όπως το Ιράν ή η Ινδία, όπως παραδέχεται το ΚΚΕ – οι ηλεκτρικές σκούπες και τα πλυντήρια δεν φροντίζουν τα μωρά. Και είναι η ανατροφή των παιδιών που αποτελεί την καρδιά της αντικατάστασης της οικογένειας.

Πώς η οικογένεια βοηθά στην ενίσχυση της καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων; Η οικογένεια, το κράτος και η οργανωμένη θρησκεία αποτελούν ένα τρίπτυχο καταπίεσης στηρίζοντας την καπιταλιστική τάξη πραγμάτων. Στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, η βαθιά ριζωμένη φτώχεια και η καθυστέρηση που προωθείται από την ιμπεριαλιστική κυριαρχία, υπαγορεύει αποκρουστικά καταπιεστικές πρακτικές όπως η μαντήλα, η τιμή για την αγορά της νύφης και ο γυναικείος ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων. Εδώ στην Ελλάδα η «αγία τριάδα» της πατρίδας, της ορθόδοξης θρησκείας και της αγίας οικογένειας αλυσοδένει τη συνείδηση του πληθυσμού στην καπιταλιστική τάξη πραγμάτων. Είναι ο θεσμός της οικογένειας που κοινωνικοποιεί τον άνθρωπο από όταν είναι βρέφος στο να συμπεριφερθεί σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες, να σέβεται την εξουσία και να αναπτύξει τη συνήθεια της υπακοής και της υποταγής, τόσο χρήσιμα για την καπιταλιστική παραγωγή κέρδους. Η οικογένεια είναι ανεκτίμητη για την αστική τάξη ως δεξαμενή για τη μικρή ατομική ιδιοκτησία και σε μερικές περιπτώσεις για την παραγωγή μικρής κλίμακας, εξυπηρετώντας ως ένα ιδεολογικό φρένο στην κοινωνική συνείδηση. Μακριά από την «ελεύθερη βούληση», οι προσωπικές επιλογές των ανθρώπων περιορίζονται από τους νόμους, τα οικονομικά και τις προκαταλήψεις της ταξικής κοινωνίας∙ αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την εργατική τάξη και για τους φτωχούς.

Ο Μαρξ στο Κεφάλαιο εξήγησε ότι το κόστος της εργατικής δύναμης εξαρτάται από το κόστος συντήρησης και αναπαραγωγής του εργάτη – τα καθημερινά έξοδα διαβίωσής του, την εκπαίδευσή του και τη συντήρηση της γυναίκας του και του παιδιού του, την επόμενη γενιά μισθωτών δούλων. Για να αυξήσουν τα κέρδη, οι καπιταλιστές επιδιώκουν να μειώσουν το κόστος εργασίας – όχι μόνο τους μισθούς που πάνε στις τσέπες των εργατών αλλά επίσης υπηρεσίες όπως η δημόσια εκπαίδευση και το σύστημα υγείας, που είναι απαραίτητα για τη συντήρηση του προλεταριάτου. Η οικογένεια υπάρχει για να ανατρέφει παιδιά καθώς επίσης και για να υπηρετεί ως η κύρια πηγή υποστήριξης για τους άρρωστους και τους ηλικιωμένους.

Η ανατροφή των παιδιών για τη μελλοντική τους είσοδο στην αγορά εργασίας δεν μοιάζει με την ανατροφή μοσχαριών και αρνιών για τη ζωοπανήγυρη. Η αναπαραγωγή της ανθρώπινης εργατικής δύναμης δεν έχει μόνο έναν βιολογικό αλλά και έναν κοινωνικό χαρακτήρα ο οποίος στηρίζεται στις διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα σε μία μητέρα και τα παιδιά της: να τα ακούει και να τους μιλάει για τα προβλήματά τους, τις επιθυμίες και τους φόβους τους, να τα μαθαίνει τις πρώιμες γλωσσικές ικανότητες και βασική υγιεινή, ασφάλεια και άλλα πρακτικά καθήκοντα, να παίζει παιχνίδια μαζί τους, να τα βοηθάει με τις εργασίες του σχολείου. Πηγαίνοντας τα παιδιά στην εκκλησία ή σε θρησκευτική εκπαίδευση είναι επίσης μια μορφή οικιακής εργασίας, με τον δικό της τρόπο σημαντική για τη διατήρηση του καπιταλιστικού συστήματος, παρόμοια με το να πηγαίνουν τα παιδιά σε ταινίες που εγκωμιάζουν «τις οικογενειακές αξίες», τον πατριωτισμό κ.α.

Από την εποχή που είναι νήπια, τα παιδιά βλέπουν τηλεόραση και μερικοί γονείς, συνήθως η μητέρα, ελέγχουν ποιο πρόγραμμα θα δουν. Οι γονείς αποφασίζουν εάν τα παιδιά τους θα έχουν θρησκευτική κατήχηση. Τουλάχιστον στην αρχή τέτοιου είδους κατήχησης επιβάλλεται στα παιδιά ενάντια στις υποκειμενικές επιθυμίες τους. Πιθανόν δεν υπάρχει κανένα τετράχρονο ή πεντάχρονο στον πλανήτη που δεν θα προτιμούσε να παίζει παιχνίδια με άλλα παιδιά από το να πάει σε μια θρησκευτική λειτουργία.

Η αντικατάσταση της οικογένειας με κολλεκτιβοποιημένους θεσμούς αποτελεί την πιο ριζοσπαστική πλευρά του κομμουνιστικού προγράμματος και οι θεσμοί αυτοί θα επιφέρουν τις βαθύτερες, τις πιο σαρωτικές αλλαγές στην καθημερινή ζωή, όχι λιγότερο για τα παιδιά. Ένα εργατικό κράτος, κυρίως σε μία οικονομικά ανεπτυγμένη χώρα, θα είχε τους ανθρώπινους και τους υλικούς πόρους για να παρέχει πολύ καλύτερη φροντίδα για τα μικρά παιδιά απ’ όλες τις πλευρές απ’ ότι μία μητέρα στο πλαίσιο ενός ιδιωτικού οικογενειακού νοικοκυριού. Η Αλεξάνδρα Κολοντάι μία από τις ηγέτιδες της Μπολσεβίκικης δουλειάς μέσα στις γυναίκες, έγραψε μία μπροσούρα με τίτλο «Κομμουνισμός και Οικογένεια»:

«Η εργαζόμενη γυναίκα που καλείται να παλέψει για το μεγάλο σκοπό, την απελευθέρωση των εργατών – αυτή η γυναίκα θα πρέπει να ξέρει ότι στο καινούργιο κράτος δεν θα υπάρχουν περιθώρια για μικρόψυχους διαχωρισμούς, όπως ήταν παλιά: “Αυτά είναι δικά μου παιδιά σ’ αυτά χρωστάω όλη μου τη μητρική φροντίδα, όλη μου τη στοργή. Εκείνα είναι δικά σου παιδιά, παιδιά του γείτονα, δεν με αφορούν. Αρκετά με απασχολούν τα δικά μου”. Από δω και πέρα η μητέρα-εργάτρια που έχει συνείδηση της κοινωνικής της λειτουργίας, θ’ ανέβει στο σημείο που δε θα ξεχωρίζει πλέον μεταξύ δικό μου και δικό σου. Πρέπει να θυμάται ότι από δω και πέρα υπάρχουν μόνο τα παιδιά μας, τα παιδιά της εργαζόμενης κομμουνιστικής Ρωσίας που ανήκουν σε όλους», [δική μας μετάφραση].

Η αντικατάσταση των δουλειών του σπιτιού και της ανατροφής των παιδιών από κολλεκτιβοποιημένες δομές είναι πτυχές μιας θεμελιώδους αλλαγής στις σχέσεις ανάμεσα στην παραγωγή και στον χρόνο εργασίας. Κάτω από μία σχεδιασμένη σοσιαλιστική οικονομία, όλα τα είδη οικονομικής δραστηριότητας – από την παραγωγή ατσαλιού και ηλεκτρονικών υπολογιστών μέχρι το πλύσιμο των ρούχων, των πατωμάτων και των επίπλων – θα υποβληθούν σε μία διαρκή, ραγδαία αύξηση παραγωγής ανά μονάδα εργασίας που εισάγεται. Πολύ πριν επιτευχθεί μια κομμουνιστική κοινωνία, οι περισσότερες οικιακές εργασίες μπορεί να έχουν αυτοματοποιηθεί. Πιο γενικά, θα υπάρχει μια σταθερή μείωση στον συνολικό χρόνο εργασίας απαραίτητη για την παραγωγή και συντήρηση των μέσων κατανάλωσης καθώς και των μέσων παραγωγής.

Πώς γίνεται να πραγματοποιηθεί η μείωση και η ανακατανομή της οικιακής εργασίας; Στη μετάβαση από τη δικτατορία του προλεταριάτου στον πλήρη κομμουνισμό, η μεταμόρφωση της οικογένειας είναι μια φυσική συνέπεια της αναπτυγμένης παραγωγής και της μεγαλύτερης αφθονίας. Η απονέκρωσή της ή η αποσύνθεσή της, πηγάζει από την οικονομική επιτυχία. Κατά τη διάρκεια, θα αντικατασταθεί από νέους τρόπους ζωής οι οποίοι θα είναι ανυπολόγιστα πιο πλούσιοι, πιο ανθρώπινοι και πιο ικανοποιητικοί. Ίσως θα προκύψει μια ανάγκη να αναπτύξουμε κάποιους κανόνες στην πορεία αυτής της μεταμόρφωσης καθώς οι άνθρωποι ψάχνουν για νέα μοντέλα ζωής. Στη μεταβατική περίοδο, θα είναι καθήκον των εργατικών δημοκρατικών κολλεκτίβων, των Σοβιέτ, να οικοδομήσουν εναλλακτικές και να καθοδηγήσουν τη διαδικασία.

Σε μία πλήρη κομμουνιστική κοινωνία, ο περισσότερος χρόνος θα είναι αυτό που τώρα αποκαλείται «ελεύθερος χρόνος». Η αναγκαία εργασία θα απορροφά ένα τόσο μικρό μερίδιο χρόνου και ενέργειας όπου το άτομο θα την παρέχει ελεύθερα στην κοινωνική κολλεκτίβα. Ο καθένας θα έχει τον διαθέσιμο χρόνο μαζί με τα απαραίτητα υλικά και τους πολιτιστικούς πόρους για να συμμετέχει σε δημιουργική, αυτοϊκανοποιητική εργασία.

Είναι ο θεσμός της οικογένειας που δένει το σεξ και την αγάπη με την ιδιοκτησία, με οτιδήποτε άλλο πέρα από τον ζουρλομανδύα της ετεροφυλοφιλικής μονογαμίας να στιγματίζεται ως διεστραμμένο. Η οικογένεια και η θρησκεία είναι κεντρικές στην ασφυκτική «ηθική» και τους κώδικες συμπεριφοράς που επιτάσσονται από την καπιταλιστική κοινωνία, ως εργαλεία τιμωρίας της σεξουαλικής έκφρασης στα παιδιά από τη στιγμή που γεννιούνται. Καθώς οι αρχικοί φροντιστές των βρεφών και των νηπίων, οι μητέρες περισσότερο από τους πατεράδες ξεκινούν τη διαδικασία αυτής της σεξουαλικής καταστολής, μαθαίνουν τα παιδιά να νιώθουν ντροπή για τα σώματά τους και να καταστέλλουν τη φυσική τους περιέργεια. Οι σεξουαλικές τάσεις των θηλαστικών που ζουν σε ομάδες όπως ο Homo Sapiens είναι ακατάλληλες με την αυστηρή ετεροφυλοφιλική μονογαμία που διατάσει η αστική ηθική.

Η εξαφάνιση των τάξεων και της ατομικής ιδιοκτησίας στον κομμουνισμό θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην πλήρη ελευθερία των σεξουαλικών σχέσεων. Η κοινωνική παθολογία που σχετίζεται με τη σεξουαλική αντιπαλότητα θα έχει μικρό λόγο να υπάρχει σε μία απόλυτα ελεύθερη κοινοτική κοινωνία στην οποία η σεξουαλική ζωή είναι ανεξάρτητη από την πρόσβαση στην τροφή, στη στέγαση, στην εκπαίδευση και στις ανάγκες και τις ανέσεις της καθημερινότητας. Όταν η οικογένεια θα έχει απονεκρωθεί μαζί με τις τάξεις και το κράτος, η κοινοτική ανατροφή που θα την αντικαταστήσει, θα οδηγήσει σε μία νέα ψυχολογία και κουλτούρα μεταξύ των ανθρώπων που μεγαλώνουν σε αυτές τις συνθήκες. Οι πατριαρχικές κοινωνικές αξίες – η γυναίκα «μου», τα παιδιά «μου» – θα εξαφανιστούν μαζί με το καταπιεστικό σύστημα που τις δημιούργησε. Η σχέση των παιδιών μεταξύ τους όπως και με τα άτομα που θα τα εκπαιδεύουν και θα τα καθοδηγούν θα είναι πολύπλευρη, σύνθετη και δυναμική.

Ο Ένγκελς στο έργο του Η Καταγωγή της Οικογένειας, της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους, περιέγραψε πώς η οικογένεια, ένα κοινωνικό κατασκεύασμα, γεννήθηκε στη Νεολιθική Εποχή όταν έγινε η πρώτη διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις. Βασιζόμενος στις πληροφορίες που ήταν διαθέσιμες εκείνη την εποχή, ο Ένγκελς άντλησε πληροφορίες σε μεγάλο βαθμό από την πρωτοποριακή δουλειά του Lewis Henry Morgan ανάμεσα στους Ιροκέζους στα βόρεια της Νέας Υόρκης για την κατανόηση της πρώιμης προταξικής κοινωνίας. Ο Ένγκελς περιέγραψε πώς η επινόηση της γεωργίας δημιούργησε ένα κοινωνικό πλεόνασμα το οποίο επέτρεψε, για πρώτη φορά, την ανάπτυξη μιας αργόσχολης άρχουσας τάξης η οποία ζούσε από την εργασία των υπόλοιπων. Η οικογένεια, κυρίως η μονογαμία των γυναικών, ήταν απαραίτητη για να διασφαλίσει την ομαλή μεταβίβαση της ιδιοκτησίας και της εξουσίας στους κληρονόμους του πατέρα, την επόμενη γενιά της άρχουσας τάξης. Ο πρωτόγονος κομμουνισμός, της κολλεκτίβας των κυνηγών συλλεκτών, θρυμματίστηκε μέσα σε αντικρουόμενες τάξεις, με την κυριαρχία της άρχουσας τάξης να στηρίζεται σε ένα κράτος που αποτελείται από ένοπλα σώματα. Αυτό σήμαινε για παράδειγμα, ότι οι παλιοί μέθοδοι της κολλεκτιβοποιημένης ανατροφής των παιδιών δεν μπορούσαν πια να λειτουργήσουν. Η ιδέα της πατριαρχικής οικογένειας – «τα παιδιά μου, η γυναίκα μου, η μητέρα μου» – είχε γεννηθεί. Ενώ πολλά περισσότερα έχουν γίνει γνωστά για τα πρώτα στάδια της ανθρώπινης κοινωνίας από τότε που ζούσε ο Ένγκελς, η θεμελιώδης κατανόησή του έχει μόνο εμπλουτιστεί από τις νέες ανακαλύψεις.

Στη Διακήρυξη Αρχών και Μερικά Στοιχεία Προγράμματος, η Διεθνής Κομμουνιστική Ένωση (Τεταρτοδιεθνιστική) θέτει το καθήκον «της οικοδόμησης λενινιστικών κομμάτων ως εθνικών τμημάτων μιας δημοκρατικής-συγκεντρωτικής Διεθνούς που σκοπός της είναι να καθοδηγήσει την εργατική τάξη στη νίκη μέσα από σοσιαλιστικές επαναστάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο», (Μάιος 2000). Μόνο μέσα από την κατάληψη της εξουσίας μπορεί το προλεταριάτο να θέσει τέλος στον καπιταλισμό ως σύστημα και να ανοίξει τον δρόμο σε έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση και καταπίεση. Καίριας σημασίας σε αυτή την προοπτική είναι η πάλη για τη χειραφέτηση των γυναικών, των οποίων η καταπίεση έχει την αρχή της στην έναρξη της ατομικής ιδιοκτησίας και δεν μπορεί να εξαλειφθεί χωρίς την κατάργηση της ταξικής κοινωνίας. Η Διακήρυξη Αρχών εξηγεί ότι ουσιαστικά ο στόχος μας είναι η δημιουργία μιας νέας κομμουνιστικής κοινωνίας:

«Η νίκη του προλεταριάτου σε παγκόσμια κλίμακα θα έθετε μια αφάνταστη υλική αφθονία στην υπηρεσία των ανθρώπινων αναγκών, θα έθετε τη βάση για την εξάλειψη των τάξεων και για το ξερίζωμα της κοινωνικής ανισότητας που βασίζεται στο φύλο και την πραγματική κατάργηση της κοινωνικής σημασίας της φυλής, του έθνους και της εθνικότητας. Για πρώτη φορά, η ανθρωπότητα θα πάρει τα ηνία της ιστορίας και θα ελέγχει την κτίση, την κοινωνία, καταλήγοντας σε μία αφάνταστη απελευθέρωση του ανθρώπινου δυναμικού και σε ένα μνημειώδες κύμα πολιτισμού. Μονάχα τότε θα είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί η ελεύθερη ανάπτυξη κάθε ατόμου ως προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων».

***

Στην Ελλάδα η προίκα αποτελούσε νόμο του κράτους ο οποίος καταργήθηκε μόλις το 1983. Δηλαδή μόλις πριν από 34 χρόνια έπαψαν – νομικά τουλάχιστον – οι γυναίκες να αποτελούν προϊόν αγοροπωλησίας. Η νομιμοποίηση των εκτρώσεων κατοχυρώθηκε το 1986 με προϋπόθεση να πραγματοποιούνται ως τη 12η εβδομάδα κύησης. Έστω και με αυτό τον περιορισμό στην πραγματικότητα η πρόσβαση στη δωρεάν, νόμιμη και ασφαλή έκτρωση για όλες – ανεξαιρέτως – τις γυναίκες συχνά αποτελεί δύσκολη υπόθεση. Πρόσφατο είναι το παράδειγμα στο νοσοκομείο της Σάμου όπου τρεις γυναίκες αναισθησιολόγοι του νοσοκομείου με επιστολή τους προς τη διοίκηση έκαναν γνωστό ότι θα απέχουν στο εξής από τα καθήκοντά τους σε ιατρική πράξη διακοπής κύησης εάν και εφόσον δεν συντρέχουν ιατρικοί λόγοι κινδύνου ζωής ή υγείας της εγκύου επικαλούμενες γι’ αυτό «λόγους συνείδησης». Καλούμε για το δικαίωμα των γυναικών στην ελεύθερη και δωρεάν έκτρωση όταν και όποτε το επιθυμούν!

Στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων, οι γυναίκες υποχώρησαν ακόμα περισσότερο μέσα στο σπίτι με την ανεργία να αυξάνεται και τα μέτρα προστασίας της μητρότητας να υποχωρούν ακόμα περισσότερο. Με τη γενική ανεργία σε πολύ υψηλά επίπεδα, τον περιορισμό στις προσλήψεις και την υπολειτουργία των δημόσιων νηπιαγωγείων, οι γυναίκες επιβαρύνθηκαν ακόμη περισσότερο με την ανατροφή των παιδιών. Οι γυναίκες σ’ αυτή τη χώρα αποτελούν το 70 τοις εκατό των μακροχρόνιων ανέργων αν και τα επίσημα στοιχεία ανεργίας δίνουν διαφορετικά νούμερα διότι μια γυναίκα που έχει μείνει στο σπίτι δεν θεωρείται «άνεργη» αλλά οικιοθελώς «νοικοκυρά».

Όποιος ζει στην Ελλάδα γνωρίζει από πρώτο χέρι ότι το τρίπτυχο Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια αποτελεί τη βάση των πυλώνων του καπιταλισμού στην Ελλάδα. Κυρίως δε η θρησκεία και η οικογένεια αποτελούν τους θεσμούς ακόμα μεγαλύτερης καταπίεσης και σκοταδισμού κατά των γυναικών και των ομοφυλόφιλων.

Το αντιδραστικό κοινωνικό κλίμα που έχει επιδεινωθεί από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και η συντονισμένη εκστρατεία αφαίρεσης των προστασιών του «κράτους πρόνοιας» για τις μάζες, έχει προκαλέσει μια απότομη άνοδο της μισαλλοδοξίας ενάντια στις γυναίκες, τη σεξουαλικότητα, τους ομοφυλόφιλους και τους τρανς.

Σήμερα, σε αυτή τη μετασοβιετική περίοδο, σε αυτή την αντιδραστική εποχή, σε αυτές τις συνθήκες, το καθήκον της πρωτοπορίας όπως το έθεσε ο Τρότσκι είναι πάνω απ’ όλα να μην αφήσει τον εαυτό της να παρασυρθεί από το ρεύμα της οπισθοχώρησης: Πρέπει να κολυμπήσει ενάντια στο ρεύμα.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας είναι ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα μαζικά Σταλινικά κόμματα στον καπιταλιστικό κόσμο το οποίο δεν έχει αποκηρύξει επίσημα την Ρωσική Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Το ΚΚΕ όμως παρότι κατέχει την εργατική βάση και ουσιαστικά τη δύναμη, παραμένοντας πιστό στις Σταλινικές του παραδόσεις, παραμορφώνει τον Μαρξισμό-Λενινισμό σε κάθε ευκαιρία που του δίνεται.

Το ΚΚΕ στη συζήτηση για το σύμφωνο συμβίωσης δήλωσε την πίστη του στην ιερότητα του θεσμού της οικογένειας, μιας οικογένειας που με βάση το ΚΚΕ αποτελείται από τη σχέση ανάμεσα σε έναν άντρα και μία γυναίκα, γράφοντας στον Ριζοσπάστη, στις 20 Δεκεμβρίου 2015, τα εξής:

«Ο στόχος μέσα από το νομοσχέδιο [για το σύμφωνο συμβίωσης] είναι ουσιαστικά η θεσμική αναγνώριση της οικογένειας ομόφυλων ζευγαριών, συμπεριλαμβανομένων – σε μια πορεία – και της απόκτησης παιδιών από αυτά. Και εκεί είναι η δική μας η διαφωνία.

«Δε θεωρούμε ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η ικανοποίηση της σεξουαλικότητας ή η συμβίωση από μόνη της, ακόμα και στο πλαίσιο μιας φοιτητικής συγκατοίκησης, παράγουν κοινωνικά δικαιώματα.

«Δικαιώματα και υποχρεώσεις γεννιούνται στο πλαίσιο του γάμου, που αποτελεί τη νομική έκφραση της κοινωνικής σχέσης της οικογένειας. Περιλαμβάνει την κοινωνική προστασία των παιδιών, τα οποία βιολογικά είναι αποτέλεσμα της σεξουαλικής σχέσης άντρα και γυναίκα.

«Και στη συμβίωση των ομόφυλων ζευγαριών, αντικειμενικά το παιδί έχει παραποιημένη αντίληψη αυτής της βιολογικής σχέσης, αλλοιώνεται από τα βιώματά του. Το ανδρικό – πατρικό και το γυναικείο – μητρικό πρότυπο έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, που πηγάζουν από τη φυσιολογία του ανθρώπινου είδους και είναι απαραίτητα για την ομαλή ψυχοσωματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού».

– «Η Θέση του ΚΚΕ για το Σύμφωνο Συμβίωσης»

Μη σταματώντας εκεί, παραποίησε βασικές Μαρξιστικές και Λενινιστικές αντιλήψεις για τον σοσιαλισμό δηλώνοντας ότι:

«Με τη διαμόρφωση της σοσιαλιστικής – κομμουνιστικής κοινωνίας, οπωσδήποτε θα διαμορφωθεί νέος τύπος συμβίωσης, ως σχετικά σταθερής ετεροφυλικής σχέσης και αναπαραγωγής», (όπως παραπάνω).

Το μοντέλο του ΚΚΕ για την οικογένεια στον σοσιαλισμό, αυτής της «σταθερής ετεροφυλικής σχέσης» δεν διαφέρει καθόλου από την ταπεινωτική καταπίεση της οικογένειας στον καπιταλισμό, με τις υποκριτικές σεξουαλικές ηθικές της, (βλέπε Ο Μπολσεβίκος, τεύχος 1, Μάρτιος 2016).

Όσον αφορά τη θρησκεία και σε αυτό το ζήτημα το ΚΚΕ δεν πάει πίσω. Χωρίζοντας τον κλήρο σε προ-
οδευτικό και μη, ευελπιστεί ότι θα πείσει τους παπάδες να αρνηθούν τον «επουράνιο παράδεισο» και να συμπράξουν μαζί του σε ένα λαϊκό-εθνικιστικό μέτωπο. Όπως έγραψε σε άρθρο στον Ριζοσπάστη («Για τον διαχωρισμό κράτους-Εκκλησίας», 10 Φλεβάρη 2017): «Η στάση του κινήματος απέναντι στη θρησκεία καθορίζεται από τις ιστορικές συνθήκες. Το Κόμμα έχει σαφείς ιδεολογικές καταβολές, όμως ως πρωτοπορία της εργατικής τάξης και κινητήρια δύναμη της Λαϊκής Συμμαχίας δεν θα πρέπει να δημιουργεί προσκόμματα και προβλήματα στη συνείδηση του εργάτη, του αγρότη και του παπά ακόμα, που παίρνει στα χέρια του τις Θέσεις του Κόμματος.... Το ΚΚΕ αγωνίζεται διαχρονικά για την ενότητα της εργατικής τάξης».

Ενώ λοιπόν, σε θεωρητικό επίπεδο το ΚΚΕ θέτει κάποια σωστά αιτήματα όπως ονοματοδοσία παιδιών αντί βάφτισης, πολιτικό γάμο αντί θρησκευτικό, πολιτική κηδεία ή καύση αντί χριστιανικής κηδείας, διαχωρισμό κράτους εκκλησίας, υπεράσπιση του δικαιώματος της ανεξιθρησκείας, φορολόγηση της εκκλησίας και άλλα, τοποθετεί την πραγματοποίησή τους σε έναν μελλοντικό «σοσιαλιστικό» κόσμο. Στην πράξη, στο εδώ και τώρα, όσες φορές τέθηκαν τέτοιου είδους τροπολογίες στη βουλή, οι βουλευτές του ΚΚΕ δήλωσαν παρόν. Χαρακτηριστικά αναφέρω σαν παραδείγματα: τον Σεπτέμβριο του 2014 που μεταξύ άλλων απάλλαξαν την εκκλησιαστική περιουσία από τον ΕΝΦΙΑ και τον Δεκέμβριο του 2016 που τους απάλλαξαν από την υποχρέωση να καταβάλλουν οποιονδήποτε απολογισμό οικονομικής δραστηριότητας, καθώς και τον Αύγουστο του 2017 όπου η ρύθμιση προέβλεπε την αναδρομική απαλλαγή των μονών του Αγίου Όρους από οφειλές για την περίοδο 2008-2013 ακόμη και για τα εκτός Αγίου Όρους ακίνητα.

Το ΚΚΕ είναι ένα αστικό-εργατικό κόμμα. Δηλαδή έχει αστικό πρόγραμμα, φιλο-καπιταλιστική ηγεσία και εργατική βάση. Είναι σημαντικό να αποσπάσουμε την εργατική του βάση από την ηγεσία του και να κερδίσουμε τα πιο συνειδητά στοιχεία του σε ένα κόμμα της πρωτοπορίας με αυθεντικό Λενινιστικό-Τροτσκιστικό πρόγραμμα. Σε αντίθεση με τη ρεφορμιστική αριστερά είμαστε ίσως η μοναδική πολιτική ομάδα που συνεχώς παρεμβαίνουμε στις πορείες και τις συγκεντρώσεις του ΚΚΕ με σκοπό να κερδίσουμε τους εργάτες, τη νεολαία, τις γυναίκες σε ένα επαναστατικό κομμουνιστικό πρόγραμμα ενάντια στον εθνικιστικό λαϊκισμό του Σταλινικού προγράμματος.

Ως κομμουνιστές αντιλαμβανόμαστε ότι η καταπίεση για την εργαζόμενη γυναίκα είναι διπλή καταπίεση. Είναι καταπίεση τόσο ταξική όσο και μέσα από τον ρόλο της στην ίδια την οικογένεια, τον ρόλο της ως συζύγου, τον ρόλο της ως μητέρα και τον ρόλο της ως νοικοκυρά. Ο θεσμός της οικογένειας στον καπιταλισμό είναι ο κύριος μηχανισμός για την καταπίεση των γυναικών και των νέων. Το καθήκον ενός πραγματικού επαναστατικού κόμματος της πρωτοπορίας δεν είναι μόνο να ηγηθεί της εργατικής τάξης στην πάλη αλλά να ενωθεί με όλα τα τμήματα των καταπιεσμένων, να δράσει με τα λόγια του Λένιν ως ένας «λαϊκός κήρυκας» ενάντια σε κάθε μορφή καταπίεσης, είτε αυτή προέρχεται από φυλετικό ή εθνικιστικό μίσος είτε από την καταπιεστική σεξουαλική ηθική που επιβάλλεται από τον θεσμό της οικογένειας. Καλούμε: «Κράτος και εκκλησία έξω από τα κρεβάτια μας!» ή για να το θέσω διαφορετικά «μπάτσοι και παπάδες έξω από τα κρεβάτια μας!»

Εμείς, η Τροτσκιστική Ομάδα της Ελλάδας παλεύουμε να συνενώσουμε αυτούς τους αγωνιστές που αναζητούν να μάθουν από τα μαθήματα της ιστορίας τους, ως Μπολσεβίκικα στελέχη αφοσιωμένα στην οικοδόμηση ενός τμήματος της επανασφυρηλατημένης Τέταρτης Διεθνούς. Συνεχίζουμε την πάλη για να κερδίσουμε την εργατική τάξη στον Μαρξισμό, για να ανοίξουμε τον δρόμο για νέες Οκτωβριανές Επαναστάσεις.